گیتار بیس یا گیتار الکتریک؛ یادگیری کدام‌یک آسان‌تر است؟

این پرسش که «آیا نوازندگی بیس آسان‌تر از سایر انواع گیتار است؟»، سوالی بسیار قدیمی است که هنوز هم ذهن برخی از هنرجویان را به خود درگیر کرده است.

گیتار بیس و گیتار الکتریک، وجوه تشابه بسیاری با یکدیگر دارند و یک بیس الکتریک، شبیه به یک گیتار الکتریک با تعداد سیم‌های کمتر، فرت‌های قطورتر و دسته و بدنه‌ای بزرگتر است. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که نوازندگی با بیس، آسان‌تر از نوازندگی با سایر انواع گیتار است؛ اما آیا پاسخ سوال بالا به همین آسانی و مسلمی است؟

دلیل اینکه اکثر دوستداران گیتار در دنیا به سراغ یادگیری نوع الکتریک این ساز می‌روند، بازه صوتی بسیار وسیع این ساز، جذابیت بالای آن و استفاده وسیع از آن در تقریباً تمامی سبک‌های موسیقی است. افرادی که به سراغ گیتار بیس می‌روند اما به دنبال نواختن ریتم‌هایی متفاوت و سریع و البته سازی هستند که بتواند صدایی بم و کوبنده تولید کند.

ما طی مشورت با هنرمندانی که در نوازندگی دو گیتار الکتریک و بیس ماهر هستند، مطلبی تهیه کرده‌ایم که می‌تواند پاسخی روشن به سوال مذکور باشد.
 

نوازندگی گیتار بیس آسان‌تر است یا گیتار الکتریک؟

در مراحل اولیه یادگیری، نوازندگی گیتار بیس به شکلی مشخص و محسوس آسان‌تر از نواختن گیتار الکتریک و سایر انواع گیتار است. شما تنها پس از چند ماه یادگیری گیتار بیس، می‌توانید با استفاده از این ساز، بیس‌لاین بسیاری از قطعات موسیقی مشهور را کاور کنید.

این امر بیشتر به این دلیل است که اکثر بیس‌لاین‌ها، از نوع مونوفونیک یا تک‌آوایی هستند و در آنها برخلاف قطعات مربوط به گیتار الکتریک، نیازی به نواختن چند نت به‌صورت همزمان یا آکورد‌ها نیست.

در پله‌های بالاتر، شیب صعودی یادگیری گیتار الکتریک، تندتر از گیتار بیس است و فراگیری نوازندگی قطعات کامل موسیقی با استفاده از آن آسان‌تر است. اما سقف مهارت هر دوی این سازها در یک حد است و هر یک از آنها به دلیل نقش متفاوت خود در موسیقی، نیازمند یادگیری مهارت‌ها و قابلیت‌های ذهنی و فیزیکی متفاوتی است.

اگر بخواهیم رک بگوییم، مقایسه گیتار الکتریک با گیتار بیس در هر زمینه‌ای، قیاسی مع‌الفارق است و همانند مقایسه سیب با پرتقال است! همچنین انتخاب ساز تنها بر اساس آسانی نوازندگی، به هیچ وجه رویکردی سالم و سازنده نخواهد بود. در واقع در موسیقی نیز همانند هر هنری، باید در انتخاب‌های خود، بیش از هر چیزی به سلیقه و علایق خود توجه کنید و یادگیری نواختن سازی را که بیشتر می‌پسندید را به سازی با نوازندگی آسان‌تر ترجیح دهید.

همانطور که کمی قبل گفته شد، سقف مهارت در هر دو ساز مساوی است و نمی‌توان مهارت نوازندگان هیچ‌یک از این سازها را اندازه‌گیری کرده یا با یکدیگر مقایسه کرد.

یک مزیت یادگیری گیتار بیس این است که شما پس از مدت زمان کوتاهی از شروع یادگیری این ساز، می‌توانید وارد یک گروه موسیقی شوید. در واقع، اگر در مدت زمانی مساوی به یادگیری نوازندگی گیتار الکتریک پرداخته بودید، حتی به مبحث آکورد‌ها نیز نرسیده بودید! جوکی قدیمی وجود دارد که می‌گوید درس سوم یک بیسیست، اجرای زنده است! ریشه این جوک نیز آسانی نوازندگی این ساز نسبت به گیتار الکتریک در مراحل اولیه است.

اما مشکل اینجاست که اگر در مراحل اولیه و پس از اولین اجرای گروهی خود، به افزایش مهارت خود در نوازندگی گیتار بیس ادامه ندهید، به‌سرعت از این ساز خسته خواهید شد.

بیسیست‌های ماهر و مشهور بسیاری در دنیا وجود دارند که می‌توانند با سابقه کاری خود، به‌خوبی به ما ثابت کنند که تبدیل شدن به یک نوازنده استادکار و ماهر گیتار بیس، به هیچ وجه کار آسانی نیست.

افرادی چون استنلی کلارک، جاکو پاستوریوس و گدی لی، بیسیست‌هایی نابغه هستند که استعداد و خلاقیتی فوق‌العاده در نوازندگی بیس و درکی بسیار عمیق از ساز خود دارند و رسیدن به سطح آنها، کار بسیار دشواری است.

   

تفاوت میان گیتار بیس و دیگر انواع گیتار

گیتارهای آکوستیک، کلاسیک و الکتریک، معمولاً دارای شش سیم هستند که به‌ترتیب از بم‌ترین سیم به زیرترین آنها، در الگوی نتی EADGBE کوک می‌شوند.

گیتار بیس اما معمولاً چهار سیم دارد که با الگوی EADG کوک می‌شوند. در این ساز، نت‌ها همگی به میزان یک اکتاو، بم‌تر از نت‌های گیتار هستند.

دو نکته مهم وجود دارد که باید هنگام مقایسه گیتار بیس و سایر انواع گیتار، به خاطر بسپارید:

گیتار بیس و سایر گیتارها تفاوت صوتی مشهودی با یکدیگر دارند و هر یک، بازه فرکانسی کاملاً متفاوتی را پوشش می‌دهند.
نقش گیتار بیس و سایر انواع گیتار در یک قطعه موسیقی بسیار متفاوت است.
 
تمامی گیتارها به جُز بیس، سازی با صدای مشخص و بازه آوایی وسیع هستند که می‌توان با استفاده از آنها، آکوردها، ریف‌ها و ملودی اصلی قطعه موسیقی را نواخت؛ بخش‌هایی برجسته از موسیقی که پیش از هر بخشی، توجه شنونده را به خود جلب می‌کنند.

نوازنده گیتار بیس، ارتباط ریتمیک نزدیکی با درامر گروه دارد و معمولاً ریتم کیک درام را برای نوازندگی دنبال می‌کند.

بیس نیز همانند درامز، بخش ریتمیک و گروو (groove) موسیقی را تأمین می‌کند. این اجزا به‌نوعی ستون یک قطعه موسیقی به شمار می‌آیند؛ اما معمولاً شنوندگان عادی توجه چندانی به آنها نمی‌کنند. این امر بیشتر به این دلیل است که فرکانس‌های پایین توسط گوش انسان با شدت کمتری نسبت به فرکانس‌های بالای صوتی درک می‌شود.

با این وجود، اگر بیس‌لاین یک قطعه موسیقی را از آن حذف کنید، به دلیل اینکه محدوده فرکانسی بم آن به‌کلی خالی می‌شود و تنها صدای مقطع کیک درام در این محدوده باقی می‌ماند، به‌سرعت متوجه خالی شدن موسیقی خواهید شد؛ اما اگر یک ملودی یا ریتم گیتار را از موسیقی حذف کنید، وکال و بسیاری از سازهای دیگر، محدوده فرکانسی آن را اشغال می‌کنند و موسیقی شکلی خالی به خود نمی‌گیرد.

پس نتیجه می‌گیریم که با وجود اینکه صدای گیتارهای آکوستیک، کلاسیک و الکتریک ممکن است بیشتر در موسیقی شنیده شود، اما صدای بیس اهمیتی کمتر از آن در موسیقی ندارد و نقش تولید یک محدوده فرکانسی بسیار ویژه را دارد که بخشی اساسی از موسیقی است.

   

کدام‌یک از انواع گیتار برای شما مناسب‌تر است؟

حال که فرق گیتار بیس با الکتریک و دیگر انواع گیتار را متوجه شدیم، باید ببینیم که کدام‌یک از آنها برای شما مناسب‌تر است. اگر بخواهیم کوتاه بگوییم، سازی برای شما مناسب‌تر است که بیشتر با شخصیت، سلایق و اهداف موسیقی شما سازگاری داشته باشد.

پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه تصمیمی کاملاً صحیح و سنجیده بگیرید، در حداقل یک جلسه از کلاس هر دو گیتار بیس و الکتریک شرکت کنید و ببینید که در عمل، کدام‌یک از این سازها برای شما مناسب‌تر است. اما این کار، زمان‌بر و هزینه‌بر است.

در هر صورت، پیشنهاد می‌کنیم که نزد دوستان بیسیست یا گیتاریست خود یا به یک فروشگاه موسیقی مانند گیتار ایران بروید و هر دو ساز را از نزدیک ببینید تا با آنها بیشتر آشنا شوید.

اما در نهایت، هر یک از این سازها، نیازمند مهارت‌ها و طرز فکر متفاوتی هستند.

اگر می‌خواهید به‌سرعت وارد یک گروه موسیقی شوید، الگوهایی ریتمیک بنوازید، ریتم تمامی اعضای دیگر گروه را کنترل کنید و نقشی اساسی اما نه‌چندان جلب‌توجه‌کننده در یک گروه موسیقی داشته باشید، بیس برای شما سازی مناسب‌تر است.

اما اگر قصد نواختن انواع آکورد و ملودی را دارید و می‌خواهید صداسازی و کار با انواع افکت‌ها را نیز در نوازندگی تجربه کنید، گیتار الکتریک برای شما مناسب‌تر است.
 

جمع‌بندی

این که گیتار بیس را یک گیتار الکتریک با نوازندگی آسان‌تر بدانیم، کاملاً غلط است. همچنین یافتن یک ساز با نوازندگی آسان‌تر، رویکردی سازنده و مفید به مقوله موسیقی نیست؛ زیرا نواختن صحیح و روان هر سازی، نیازمند تمرین پیاپی، تعهد و بعضاً مطالعه مفصل است.

در نهایت، هر یک از این دو ساز را که انتخاب کنید، همیشه بیسیست‌ها و گیتاریست‌هایی وجود خواهند داشت که سعی در وسوسه کردن شما برای یادگیری ساز دیگر خواهند داشت.

خبر خوب این است که هیچ چیزی شما را از یادگیری هر دوی این سازها باز نمی‌دارد! در واقع، اگر صبر و زمان کافی داشته باشید، می‌توانید بدون نیاز به انتخاب از میان آنها، هر دو را یاد بگیرید!